Arkprijs van het Vrije Woord 2020 voor Jozef Deleu

De 70e Arkprijs van het Vrije Woord is unaniem toegekend aan cultuurijveraar en -politicus, bloemlezer en dichter Jozef Deleu. De stichter van Ons Erfdeel, Septentrion, de Europese reeks over het Nederlands, De Franse Nederlanden, The Low Countries en het poëzietijdschrift Het Liegend Konijn is bij uitstek de verpersoonlijking van de zelfbewuste, kritische, verdraagzame en eigenzinnige Vlaming.

Wars van alle politieke beïnvloeding en autoritair populisme bevordert, verdedigt en verspreidt Deleu al ruim zestig jaar taal en cultuur van de Lage Landen. Zijn kritiek op het politiek gekonkel is genadeloos. Van De pleinvrees der kanunniken (1987) tot Hoe Vlaming te zijn?  (2017, met opstellen van August Vermeylen en Jozef Deleu) haalt hij elke zelfoverschatting, hogeborstzetterij en lamlendigheid van het politiek bedrijf genadeloos over de hekel. Zijn recente aanklacht tegen het cultuurbeleid van de Vlaamse regering – waarom deskundigen een canon laten opmaken “als iedereen weet dat Van Eyck, Brueghel en Rubens onze grote meesters zijn ?” – maakt komaf met de pogingen tot politieke sturing van een van nature uit ongebonden, pluralistische sector. “Wie schrijft, moet ook zijn handen vuil durven te maken”.

Zijn verdiensten op het gebied van taal en cultuur zijn ongeëvenaard. Als zoon van een genaturaliseerde Fransman is hij de grondlegger van intense grensoverschrijdende samenwerking met Nederland. Zelf publiceerde hij novellen (De ontmoeting, 1962; De purperen jasmijn, 1968), dichtbundels (Schaduwlopen, 1963; Tekenen van tijd, 1985; Hazen troepen samen, 2000; de verzamelbundel Ondoorgrond, PoëzieCentrum 2019), bloemlezingen (Groot Gezinsverzenboek, 1976; Nieuw Groot Verzenboek, 2019), romans (Brieven naar de overkant, 1972; Gezangen uit het achterland, 1981), lyrisch proza (Voorbij de grens, 1990), essays en redevoeringen. Een keuze uit zijn werk verscheen in 2007: Het gaat voorbij. Poëzie, lyrisch proza, redevoeringen.

Deleu heeft altijd de ontvoogdende en sociale ideeën van August Vermeylen in de praktijk gebracht, de man die mede aan de basis lag van het Nieuw Vlaams Tijdschrift, samen met Herman Teirlinck, die de Arkprijs in het leven riep.

Omdat 2020 een jubileumjaar is voor de Arkprijs, zal de onderscheiding worden uitgereikt in het Huis van Herman Teirlinck in Beersel. Het Arkcomité zal op een later tijdstip de juiste datum van de prijsuitreiking bekendmaken, afhankelijk van hoe de virusepidemie verloopt en hoelang de beperkingen van kracht blijven.

Foto (c) Lodewijk Deleu